In 2024 is het 450 jaar geleden dat Leiden werd ‘ontzet’. De documentaire maakt onderdeel uit van het jubileumproject ‘Sporen van Drie Oktober’, een van de jubileumprojecten van de 3 October Vereeniging. Bij de jubileumviering staat vieren en herdenken centraal. De Leidse regio wordt hierbijactief betrokken. Kennis is een belangrijke pijler van de jubileumviering van de 3 October Vereeniging.
In het kader van 450 jaar Leidens Ontzet gaan we in de documentaire ‘Sporen van Drie Oktober’ in de Leidse regio op zoek naar tastbare sporen en herkenbare plekken die herinneren aan degebeurtenissen rond beleg en ontzet van Leiden, zoals de ruïne van een gesloopte kerk, of de plek van een hinderlaag. Als hoofdvraag onderzoeken we de actuele betekenis van plekken van herinnering in een veranderend landschap.
Op zoek naar het verleden: De betekenis van Leidens Ontzet
We gaan op zoek naar sporen in een veranderend landschap. Zowel de tastbare sporen als de historische locaties en gedenktekens komen aan bod. Op die manier vertellen we het verhaal van Leidens Ontzet. De geschiedenis wordt vormgegeven aan de hand van de laatste resten daarvan.
Met de documentaire willen we erachter komen hoe belangrijk het herdenken van de gebeurtenissen uit de geschiedenis is voor de inwoners van de Leidse regio. Wat is het belang van het historische verhaal? Weten mensen eigenlijk nog wel wat er zich precies heeft afgespeeld? En is dat belangrijkom te kunnen herdenken? We gaan onderzoeken hoe het verhaal van Drie Oktober levend wordt gehouden en welke waarde het feest en de herdenking hebben voor de inwoners van Leiden. Zo proberen we ook de betekenis van Drie Oktober voor de Leidse identiteit in kaart te brengen.
Met de documentaire willen we erachter komen hoe belangrijk het herdenken van de gebeurtenissen uit de geschiedenis is voor de inwoners van de Leidse regio.
Reis door de geschiedenis met Ruurd Kok
De documentaire (50 min) doet verslag van de zoektocht naar tastbare sporen, historische locaties en gedenktekens in de Leidse regio, van de herdenkingsboom op de Spaarndammerdijk in het noorden, tot het monument ter markering van het doorsteken van de dijken bij Capelle aan den IJssel in het zuiden. De kijker wordt meegenomen, van de eerste geweldsuitbarstingen tijdens de Beeldenstorm, tot de stichting van de universiteit en de mythevorming rond burgemeester Van der Werf.
Archeoloog en journalist Ruurd Kok gaat op zoek naar deze sporen en de betekenis ervan. Op de verschillende locaties vertellen lokale gidsen over het verhaal achter de plekken. We onderzoeken de betekenis van deze plekken, en waarom sommige locaties en verhalen wel bekend zijn bij het grotepubliek, terwijl andere plekken en gebeurtenissen juist uit het collectief geheugen zijn verdwenen.
Bij de verhalen achter de sporen en locaties staat de menselijke ervaring centraal. Daarbij gaat het om ooggetuigenverslagen vanuit verschillende perspectieven, zowel van de burgers, in de stad en op het platteland, als van de verschillende strijdende partijen.
Voor de actuele betekenis van de sporen en locaties wordt onder andere gesproken met mensen die zich jaarlijks inspannen om het verhaal van Leidens Ontzet levend te houden. Wat betekent de viering voor hen en wat is de rol van de sporen en plekken daarin? Ook het heden wordt ruim belicht, met de jaarlijkse feestelijkheden in Leiden en de inwoners die ieder op hun eigen manier een bijdrage aan deze festiviteiten leveren.
Een reflectie op het verleden én het heden
In tegenstelling tot wat veel mensen denken is het verhaal van Drie Oktober niet enkel een Leids verhaal. Onze beschouwing met de documentaire is veel breder. Naast de stad Leiden komen ook het platteland en gebeurtenissen in de regio aan bod. Op deze manier geven we de kijker nieuwe inzichten in het jaarlijks terugkerende feest en de geschiedenis daarvan.
De historische gebeurtenissen en schijnbaar ouderwetse begrippen als belegering en inundatie, zijn met de huidige conflicten in Oekraïne en in Israël en de Palestijnse gebieden helaas actueler dan ooit. De tastbare sporen, historische locaties en gedenktekens in onze dagelijkse omgeving zijn een belangrijke brug naar dat verleden. Ze doen ons beseffen dat onze dagelijkse omgeving ook ooit het tafereel was van strijd en menselijk lijden. Een besef dat stemt tot nadenken.
Een frisse kijk
Hoe vertel je over de gebeurtenissen van een beleg en ontzet, bijna vijf eeuwen later? Authentieke sporen maken de geschiedenis zichtbaar in onze eigen omgeving. Dergelijke plekken zorgen voor een direct contact met dat verleden, zeker als daar persoonlijke verhalen aan worden gekoppeld. De sporen maken het verleden tastbaar; het zijn stille getuigen van (bijzondere) gebeurtenissen en omstandigheden uit een verleden, dat vaak al ver weg voelt.
Niet eerder zijn de verschillende tastbare sporen en herkenbare plekken van beleg en ontzet in beeld gebracht. De documentaire toont de kijker niet alleen de verhalen achter deze sporen en plekken, maar laat ook de actuele betekenis zien van deze plekken in een sterk veranderde omgeving. ‘Sporen van Drie Oktober’ biedt daarmee een nieuw verhaal met een nieuw perspectief.
Productie
De documentaire wordt gemaakt door Kleef & Koop, het videoproductiebedrijf van journalist Reanne van Kleef en cameravrouw Tess van Kooperen, in samenwerking met Ruurd Kok. Bij de producties is Van Kleef verantwoordelijk voor productie en regie, verzorgt Van Kooperen het camerawerk en de montage; Kok doet de research en presentatie.
Voor deze productie wordt voor de droneopnamen samengewerkt met JP Witteman (Buro JP), fotograaf en gecertificeerd dronepiloot. Geluidsman Willem Sluyterman van Loo verzorgt de geluidsopnames op locatie. Voor het muziek- en geluidsontwerp werken we samen met geluidsontwerper en componist Arie Visser (Studio AVM). Postproductie (grading, animaties) vindt plaats bij Cinemeta (Amsterdam).