Ontstaan van de Viering
Het is aan de studenten van Minerva te danken dat de Leidenaren het Leidens Ontzet kunnen vieren op 3 oktober, de dag dat de Spanjaarden in 1574 op de vlucht sloegen voor de naderende Geuzen.
In september 1823 besloot de gemeenteraad van onze stad namelijk dat de viering en herdenking voortaan standaard op zondag gehouden moesten worden. Dat scheelde de stad een vrije dag. Maar kostte de bewoners een vrije dag. En hiermee zou de viering feitelijk worden afgeschaft…
De studenten van Minerva – altijd in voor een feest – kwamen als eerste tegen dit besluit in opstand. Zij riepen alle burgers op om op 3 oktober datzelfde jaar massaal de vlag uit te steken en reikten aan ‘Leydens nooddruftige ingezetenen eene extra bedeeling van haring en wittebrood’ uit. Sindsdien was het Ontzet gered. Door de studenten vieren we tegenwoordig Leidens Ontzet op 3 oktober zelf en is die dag een vrije dag in Leiden.
Aanvankelijk lag de regie van het feest bij de gemeente en werden de Herdenking en Viering vaak gekoppeld aan een jaarmarkt, de voorloper van het lunapark. Sinds de oprichting in 1886 is de 3 October Vereeniging ‘de baas van het feest’. Uiteraard in samenspraak met de gemeente, de politie en de brandweer.
De optocht in 1906 over de Papengracht
Van Commissie van Volksbijeenkomsten naar 3 October Vereeniging
Directe aanleiding tot de oprichting van de 3 October Vereeniging was de onthulling van een standbeeld voor Van der Werf in 1884. Het enthousiasme en de publiciteit rondom dit gebeuren was zo groot dat de heer N. Brouwer, onderwijzer en lid van de Commissie van Volksbijeenkomsten, het initiatief nam om tot de oprichting van een vereniging te komen.
Burgemeester Van der Willigen deelt wittebrood uit op 3 oktober 1967. Bron: ANP, Historisch archief. Foto door Ben Hansen
Zo’n kleine twee jaar later, op 13 mei 1886 werd in de Stadsgehoorzaal, in aanwezigheid van 160 man, de oprichting een feit. Als naam werd de weinig originele doch zeer toepasselijke naam 3 October Vereeniging gekozen. Het eerste negenkoppige bestuur bestond naast voorzitter Brouwer, uit onder meer dr. E.A.O. Was (secretaris), J. Goedeljee (penningmeester) en – als ‘dank voor de instandhouding van de herdenking van Leidens Ontzet’ – kreeg de praeses van het Leidsch Studenten Corps (LSC) een vaste plaats in dit bestuur. Dat is vandaag de dag nog steeds zo.
En vanaf het allereerste begin kent de Vereeniging ook een erevoorzitter, namelijk de burgemeester van de stad. In juli 1886 hadden zich al 1060 leden aangemeld. En dat zijn er ondertussen ruim 20.000.
Nog geen lid? Klik hier om lid te worden!
Eerste Feestwijzer
In het oprichtingsjaar gaf de 3 October Vereeniging een boekje uit met daarin Psalmen, Lofzangen en Liederen die onder andere tijdens de Dankdienst werden gezongen. Deze Dankdienst of Herdenkingsdienst is vanaf 1574 ieder jaar gehouden en is daarmee het oudste onderdeel van de 3 oktoberfeesten.
Andere vaste programmaonderdelen op 2 en 3 oktober zijn de Taptoe, Reveille, Koraalzang en de uitreiking van Haring & Wittebrood. De andere festiviteiten hebben eveneens vaste benamingen, zoals de Grote Optocht, Straattheater, en lunapark.
De afgelopen jaren voegden we ook tal van programma-onderdelen toe aan het programma, zoals een hutspotmaaltijd voor alle leden van de Vereeniging, het polsstokverspringen en 3 October Live in Concert.
Benieuwd naar het programma van het 3 oktoberfeest vroeger en nu?
Bekijk het hier
Polsstokverspringen. Vanaf het Steenschuur proberen deelnemers droog het Van der Werfpark te halen.