Er zijn verschillende activiteiten die als de ‘harde kern’ van de viering worden gezien. Herdenkingsdienst; Uitdeling (en dus ook Inschrijving) van Haring en Wittebrood, Koraal, Optocht, Kermis en Vuurwerk. Deze activiteiten organiseert de 3 October Vereeniging al sinds haar oprichting in 1886: En sommige van deze activiteiten zijn zelfs nog ouder. Zo vindt de Herdenkingsdienst al sinds 1574 plaats. Naast de genoemde activiteiten zijn er nog drie zaken die later tot de harde kern zijn gaan behoren: muziek, Taptoe en de Feestwijzer.
Hieronder zetten we alle activiteiten op een rij die door de Vereeniging worden georganiseerd. Zowel voorafgaand aan 3 oktober als op de dag zelf.
Agenda voorafgaand aan 3 oktober
- Uitgeven van de Feestwijzer. De Feestwijzer is hèt programmaboekje voor de herdenking en viering. Ze wordt sinds 1886 uitgebracht en geeft toelichting op alle activiteiten die door de Vereeniging worden georganiseerd. Ter gelegenheid van het 27e lustrum van de 3 October Vereeniging in 2021 is de Feestwijzer éénmalig als een magazine verschenen.
Maand voor 3 oktober. Sinds 1886 - Inschrijving uitreiking haring en wittebrood. De inschrijving had lang plaats in de Stadsgehoorzaal. De laatste jaren is de iconische Waag de plek waar Leidenaars zich inschrijven voor het haring en wittebrood.
Sinds 1993 is er ook de inschrijving voor de grote hutspotmaaltijd bijgekomen. Dit alles wordt sinds een paar jaar opgeluisterd met de intocht van de Geuzen. Dit gebeurt op een tijdstip dat alleen in Leiden bestaat, namelijk 15:74…
Derde donderdag in september. Sinds 1886. - Pleintaptoe. Dit muzikale evenement met veel muziekkorpsen uit Leiden en (verre) omstreken heeft sinds 1993 plaats op de Garenmarkt. Tijdens de werkzaamheden aan de Garenmarkt van 2017 tot 2019, werden de prachtige shows opgevoerd op het terrein van Korfbalvereniging Trigon.
Wisselende datum, vaak de zaterdag in de week voor 3 oktober. Sinds 1986 - Seniorenvoorstelling. Dit optreden speciaal voor senioren werd jaarlijks georganiseerd in de Stadsgehoorzaal. Het is eigenlijk de voortzetting van wat voor de Tweede Wereldoorlog de Cabaretavond was. In 2023 is het A-Meezingfestival hiervoor in de plaats gekomen.
Zondag voor 3 oktober - 3 October Live in Concert. Deze Leidse ’Night of the Proms’ met bekende klassiekers en één of meer bijzondere gasten vond traditiegetrouw plaats in de Stadsgehoorzaal. In 2023 is het A-Meezingfestival hiervoor in de plaats gekomen.
Zondag voor 3 oktober - A-Meezing-Festival. Samen zingen hoort bij Leidens Ontzet, daarom is in 2023 een nieuw meezingfeest in het leven geroepen. Op een vol Garenmarktplein zongen duizenden bezoekers mee met liedjes van The Amazing Stroopwafels, Trio Choufour en Rondje Doe Maar.
Zondag voor 3 oktober - Historische lezing. In samenwerking met het Instituut Geschiedenis van de Universiteit Leiden wordt tijdens elke viering een lezing gehouden. De eerste lezing had plaats in het Stedelijk Museum de Lakenhal. Sindsdien kreeg het een vaste plek in het Academiegebouw van de Universiteit Leiden. Elders op deze website een overzicht en alle teksten van de lezingen.
Zondag voor 3 oktober. Sinds 1997 - Minikoraal. Duizenden basisschoolleerlingen zingen uit volle borst het Leids volkslied, het Wilhelmus, Lalala Leiden en vele andere liederen. De eerste keer vond dit Minikoraal plaats in de voormalige Groenoordhallen, daarna in het Van der Werfpark, op de Garenmarkt en tijdelijk op het terrein van Korfbalvereniging Trigon.
Wisselende datum, meest op 1 oktober. Sinds 1993 - Pieter van der Werffestival. Speciaal voor en door leerlingen van het voortgezet onderwijs is er in de tuin van Museum Volkenkunde het Pieter van der Werffestival. In 2020 ging het Pieter van der Werffestival digitaal vanwege de Covid19-pandemie, hetgeen een groot succes was. De drie uitzendingen zijn te vinden op ons YouTube-kanaal.
2 oktober. Sinds 2018 - Grote hutspotmaaltijd. Alle mensen die zich daarvoor ingeschreven hebben nuttigen traditiegetrouw gezamenlijk hutspotmaaltijd. Ooit is dit begonnen op de Garenmarkt (in 1993 verbouwd als geschenk van de Vereeniging), daarna verhuisde het naar het Stadhuisplein en sinds de laatste jaren is het op de Hooglandse Kerkgracht.
2 oktober. Sinds 1993 - Grote Taptoe. In 1924 werd de Grote Taptoe voor het eerst georganiseerd ter gelegenheid van het bezoek van koningin Wilhelmina en prins Hendrik. In 1928 werd het een vast onderdeel en verving het de optochten van de Leidse verenigingen, die vóór 1914 enkele malen op het programma hadden gestaan.
Toen in 2020 de viering door de Covid19-pandemie niet op de gebruikelijke manier kon plaatsvinden, ging de Taptoe, net als onder meer de Herdenkingsdienst, digitaal via “3 October: Ontzettend Live”
Ieder jaar worden na afloop van de Taptoe de Joppenszprijzen uitgereikt. Dit zijn geldprijzen voor verenigingen die zich tijdens de Taptoe het beste hebben gepresenteerd. Een overzicht van de verenigingen die deze prijzen hebben ontvangen, vind je hier.
2 oktober, avond. Sinds 1928 - Swingend naar 3 oktober. Leidens Ontzet wordt de laatste jaren muzikaal ingeluid met diverse optredens door artiesten, waaronder meestal Hermes House Band. Dit evenement past in de lange traditie van muziek tijdens Leidens Ontzet. Vanuit de Vereeniging waren er vroeger de concerten in Zomerzorg en zo zijn er nog steeds de Pleintaptoe, Seniorenconcert en ‘3 October Live in Concert’. Maar ook de cafés en de muzikanten kennen een lange muzikale 3 oktober traditie. Wie kent er niet ‘3 Oktober’ van Rubberen Robbie?
2 oktober, avond
Agenda op 2 en 3 oktober
- Lunapark. De kermis op 2 en 3 oktober wordt sinds 1886 door de Vereeniging georganiseerd. De plaats is traditioneel het Schuttersveld (het ‘land’ of het ‘veld’). Toen dat niet meer kon, werd er uitgeweken naar het terrein van de toenmalige Groenoordhallen. Dit tot groot verdriet van iedereen, waarna de kermis schielijk terugkeerde naar de stad op de huidige plaats: Lammermarkt, Beestenmarkt, Binnenvestgracht en het Schuttersveld.
2 oktober 13:30 – 02:00 uur, 3 oktober 09:00 – 01:00 uur - Feestelijke warenmarkt. Georganiseerd door de Gemeente Leiden en niet door de Vereeniging, maar wel een vast onderdeel van Leidens Ontzet. Op weg van en naar de kermis slenteren langs de vele kramen op de Apothekersdijk, Stille Rijn, Stille Mare, Lange Mare, Nieuwe Mare, Oude Singel, Turfmarkt, Princessenkade, Steenstraat en Stationsweg.
2 oktober 13:00 – 24:00 uur, 3 oktober 09:00 – 24:00 uur
Agenda op 3 oktober
- Reveille. De opening van 3 oktober, de reveille wordt sinds 1922 geblazen, gespeeld en vooral gezongen bij het stadhuis. Eén keer is het uitgeweken naar het balkon van de Stadsgehoorzaal maar de laatste jaren vindt het plaats op het Stadhuisplein.
07:00 uur. Sinds 1922 - Uitreiking Haring en Wittebrood. In het begin werd de Haring en Wittebrood nog wel eens elders uitgedeeld, maar in de historische Waag heeft de Uitreiking zijn vaste plek gevonden. Vroeger gingen de haringen ‘heel’ in een emmertje mee naar huis, tegenwoordig kan men ze laten schoonmaken.
Vanaf 07:30 uur. Sinds 1886 - Koraalzang. Na de reveille heeft er een tweede samenzang in de vroege ochtend plaats: de Koraalzang. Sinds 1888 gebeurt dat in het Van der Werfpark. Onderdeel van de koraalzang is de Den Tonkelaarrede, genoemd naar dirigent Alexander den Tonkelaar.
08:00 uur. Sinds 1886 - Bespeling carillon. Het carillon van het Stadhuis van Leiden laat zich horen met een concert.
08:30 uur - Herdenkingsdienst. Het oudste onderdeel van Leidens Ontzet is de Herdenkingsdienst, die als dankdienst al in 1574 gehouden. Ook tijdens de Covid19-pandemie in 2020 vond deze doorgang en werd ze uitgezonden via een livestream en lokale tv-zenders. In 2022 werd de Herdenkingsdienst toegankelijker maken voor doven en slechthorenden door de aanwezigheid van een gebarentolk. De dienst werd dat zelfde jaar voorgegaan door ds. Henk Boter. Zijn overdenking is hier terug te lezen.
10:00 – 11:00 uur. Sinds 1574 - Museum de Lakenhal. De zaal over Leidens Beleg in Museum de Lakenhal is tijdens Leidens Ontzet gratis toegankelijk. In deze zaal staan onder andere het oudste vaandel van de Vereeniging en de originele hutspotketel, zoals deze gevonden zou zijn in Schans de Lammen. Voor de opening van de Lakenhal in 1874 werd onder andere deze ketel tentoongesteld in het Stadhuis. De openstelling van de tentoonstellingsruimte is geen activiteit van de Vereeniging maar wel een vast onderdeel van de viering.
10:00 – 13:00. Sinds 1872 - 3 October Universiteit. Sinds enkele jaren nemen professoren van de Universiteit Leiden in het Van der Werfpark kinderen mee op een fascinerende en toegankelijke ontdekkingstocht door de wetenschap.
Vanaf 12:00 uur - Grote Optocht. In de optocht beelden praalwagen en groepen variaties op het jaarlijks wisselende thema uit. Dit alles wordt afgewisseld met muziek van korpsen uit Leiden en omstreken. Een korte registratie van de Optocht uit 2017 is te zien via ons YouTube-kanaal.
Vanaf 13:00 uur. Sinds 1886 - Polsstokverspringen. Deze sportieve activiteit wordt in het Van der Werfpark georganiseerd in samenwerking met LSV Minerva en met deelname van vele Leidse studenten.
Vanaf 15:00 uur - Afsluitend vuurwerk. De spectaculaire afsluiting van de viering met vuurwerk bouwt voort op de langere traditie van vuurwerk in Leiden (met o.a. N.V. Koninklijke Nederlandse Kunstvuurwerk- en Munitiefabriek A.J. Kat). Het spektakel was eerst op het Schuttersveld. De laatste jaren vindt het plaats bij de Zijlpoort.
23:30 uur. Sinds 1886